آشنایی با حوزه صرف 2

اصل مطلب :

- " کتاب " یه تکواژ آزاده ( free) چون به تنهایی و بدون اتصال به جز واژگانی هم میتونه باشه . اما همه تکواژ ها اینجوری نستند بعضی تکواژها هستن که ظاهری آزاد ندارن ولی آزادن اینا تکواژهای دستوری ان . مثل تکواژ های "ra " , " be" , "az"  .

کتاب :

 - تکواژ کوچک ترین واحد زبان است که یا معنی داشته باشد  یا نقش دستوری و نیز در جایگاههای متفاوت ،‌در ساختمان واژه ها به کار میرود . تکواز یا  1 ) میتونه مقید و یا آزاد باشه و هم چنین میتونه  2 ) معنی دار ( قاموسی ) باشه و یا دستوری و 3 ) وند های تصریفی  ( Inflectional Affixes )و یا وند های اشتقاقی ( Derivational Affixes ) باشه .

 قاموسی به تنهایی معنی داره مثل :‌ کتاب ،‌ میز ،‌ روز ،‌  و بن مضارع " کوش " از " کوشیدن "‌ . و "رو " از "رفتن "‌ .

دستوری معنی مستقل و معنی دار نداره ولی نقش دستوری داره .  تمام پیشوند ها ، پسوندها و حروف ربط و اضافه همگی دستوری اند .

 -  تکواژ های مقید ، وند ها ( Affix ) هستند . پیشوند  ( Prefix )‌ ها و پسوند ( Sufixx ) ها فقط در اتصال به اجزای واژگانی به کار میروند . مثل : "می " تو " می روم " یا "نه " تو "نخور " تکواژ های مقید و دستوری اند :-؟ 

 تو وند های تصریفی  ( Inflectional Affixes ) کلمه جدید ساخته نمیشه و همون بازنمود های انتزاعی کلمه هست مثل " کتاب " که میشه " کتاب ها "  . ولی تو  وند های اشتقاقی ( Derivational Affixes )واژه جدید ساخته میشه ( البته نه همیشه ) . بعد از اتصال آوا / a- / به "توان " میه "توانا " پس معنیش عوض میشه . تو تصریفی مقوله دستوری عوض نمیشه مثل "کتاب " که میشه "کتابی " که هر دو اسم هستند . ولی تو اشتقاقی وند / ane- /  به " مرد " اضافه بشه میشه " مردانه " و صفت میشه . یه چیز دیگه هم تعداد وند تو تصریفی کمتره .

 -

آشنایی با حوزه صرف 1

اصل مطلب :‌

 - صرف نگاه میکنه چه جوری واژه ها از تکواژ ها ساخته میشن و هم چنین نگاه میکنه چه جوری واژه ها نو ساخت های بزرگتر قرار میگیرن .

 - صرف :ساختمان درونی واژه ها . و نحو : بررسی ساختمان درونی جمله ها . 

کتاب :

- صرف در کنار نحو ،‌ تحت عنوان کلی دستور و در قالب مطالعات تاریخی درباره زبان ، تحت عنوان فقه اللغه ( Philology ) معرفی شده .

 - ماکس مولر ( Max Muller ) مثل داروین که گفت موجودات تکامل پیدا کردن به مرور زمان، اونم میگه روند تحول واژه ها رو در نظر بگیریم میتونیم بفهمیم زبان چه جوری تکامل پیدا کرده . بعدش چند تا تحلیل گر آمریکایی ( American Structural ) زبان گفتن لایه های زبان ( Linguistic Levels ) باید مستقل از هم تحلیل بشن . 

 - لایه های واج شناسی : صرف ، نحو  و معنی شناسی . 

-  چامسکی و جکندوف ( R.Jackendoff ) گفتن این قواعد فقط در حوزه صرف هستن و تو حوزه های دیگه کاربرد ندارن .

 - واژه به لحاظ صرفی ، واژه ساختی زبانی است که از یک یا چند تکواژ ساخته شده باشد .

  به لحاظ آوایی - واجی ،‌ واژه ساختی زبانی است که همواره یک تکه اصلی دارد ، و معمولا پس از آن

 درنگ ایجاد میشود .

   به لحاظ نحوی ، واژه ها ساختهایی هستند  که در ساختمان گروههای نحوی ( Phrase ) به کار میروند.

   به لحاظ معنایی واژه به مفهومی یگانه و مستقل و یکپارچه دلالت میکند.

    و به لحاظ املایی ، در نوشتار در دوسوی واژه قدری فاصله دیده میشود.

  - برای اینکه تنوع رو در نمونه های زبانی نشون بدیم از اصطلاح " واژه انتزاعی " ( Lexeme ) هم استفاده میکنیم . واژه انتزاعی ، کانون واژگانی مشترکی میان چندین واژه است. یعنی خوابیدن انتزاعیه و صورت های " خوابیدم "‌ ،‌ " میخوابم "‌ ، " خوابیده ام " بازنمود هاش حساب میشن .

 - بازنمود ها یا صورت واژگانی  ( Word- form ) هست یا دستوری ( Grammatical Word )  هست . مثلا  "پوش " میشه واژه انتزاعی و " بپوش " ، " پوشیدم " ، "نپوش " میشه بازنمود های  صورت کلمه ( واژگانی ) . و تو  " زود برو خونه "؛ "برو " میشه  واژه انتزاعی و "تو عجب ماشین برو ای ! " ؛‌ "برو " میشه  بازنمود دستوری .   یا مثلا " عجب کاری کردی " و " تیم استقلال  در یک حمله کاری یه سپاهان اصفهان یک گل زد " .

آشنایی با خط واج نگار فارسی

 اصل مطلب :

 - از خط آوا نگار و واج نگار برای ثبت داده های زبان استفاده میکنن. 

 - چون خط فارسی نارسایی داشت از آوا نگاری و واج نگاری استفاده کردن .

 - از نارسایی های خط فارسی : الف ) واج ها چند صورت نوشتاری دارن : مثل / t/ : ت ، ط  . ب) چند واج به یک صورت نوشته میشه :  , / u /, / o / , / v /  : خورشید ، آوا ، روز .  

 پ) بعضی هاشون اصلا واج ندارن : مثل "و "   : خوار و خواهر یا  "ه " در شنبه ، روزه .

 ت ) واج دارن خط براشون نیست : /a/ , /e/ , /o/   ( همون کسره فتحه ) که اونم مال اعرابه نا مال ما .

 

کتاب:

- خط واج نگار ، نظامی نوشتاری است که در آن ، یک واج در مقابل یک نویسه قرار دارد.

 - خط اوستاییاز جمله خطوط واج نگار باستانی است و خط ترکی استانبولی در میان خطوط جدید واج نگاری قابل طبقه بندی است .

 - برخلاف خط آوا نگار که نظامی جهانی از نویسه هایی است که به آوا ها دلالت میکنند , هر زبان خط واج نگاری مخصوص به خود رو داره چون هر زبان واج مخصوص به خودش رو داره .

 - علائم خط واج نگاری در فارسی دو نوع هستند : الف ) علائم  واجهای همخوانی ( همون حروف ) ، ب) علائم واج های واکه ای : ( همون حروف صدادار) .

 - قواعد خط واج نگار : الف ) هیچ وقت دو واکه کنار هم نمییان : یعنی   nemiayam  اشتباهه و باید اینجوری نوشته بشه : nemi?ayam   . ب ) در واج نگاری هر وقت پیش از واکه واقع در اول هجا ، همخوانی نبود  قبل از واکه از علامت /?/  استفاده میکنی . amadam  اشتباهه و باید نوشت :  amadam ?  

 پ ) لهجه ها در نظز گرفته نمیشه . ث )  "ه" غیر ملفوظ در پایان واژه ها در واج نگاری در نظر گرفته نمیشه . شنبه : sanbe  ؛ بین گروهها فاصله میذاریم : ketabhaye xandani .

آشنایی با حوزه های واج شناسی و آوا شناسی 4

  کتاب :

  - هر یک از واج های همخوانی و واکه ای میتواند بازنمودهای آوایی متفاوت بیابد . گروهی از آواها که بازنمود های یک واج محصوب میشوند ، واجگونه ( Allophone ) های آن واج نامیده میشوند

 - مهمترین تفاوت واج و واجگونه آن است که جایگزین کردن واج ها به جای همدیگر در ساختمان واژه ها موجب تغییر معنی میشود . در حالی که جایگزین کردن واجگونه ها به جای همدیگر تغییری در معنی به وجود نمی آورند .

 برخی واجگونه های / d/ :

 [ d] ؛ [ + واک ]   در "دزد " 

  [ d] ؛ [ - واک ]   در "مزد "‌

  [ d^w] ؛ [ + لبی شده ]  در " دور " .

  - هجا یک رشته آوایی پیوسته است که اجزای سازنده آن طی یک فرایند تولیدی بدون وقفه تولید میشوند.  که در فارسی از یک واکه و یک تا سه همخوان تشکیل شده است ولی در زبان های دیگه اینطور نیست .

 - V نشانه واکه ، C  نشانه همخوان .

 

ایران در سال های اخیر

http://translatorscenter.persianblog.ir/post/174/

مفاهیم 3

  -  دیسک های نوری  ( Cd ROM DRIVE ) از هارد دیسک کندتره از zipp drive ( تا 250 تا جا میگیره و معادل 200 تا فلاپی ) و jazz drive سریعتره و تا 730 مگ جا میگیره . DVD  تا 17 گیگ هم جا میگیره *

 - شکل بندی یک دیسک ( Format  کردن اون ) .

 - وقتی ویندوز معرفی شد کلیک و موس هم معرفی شد بخاطر همین بش میگن سیستم عامل ( Point - and - click )

 - رابط زیبای گرافیکی کاربر GUI  هست که میشه Graphical User Interface .

 - سیستم عامل UNIX  در سال 1969 وقتی ken THompston  و دنیس ریچی روی   PDP7  کار میکردن اونم اومد. جالبیه سیستم عامل یونیکس اینه که سیستم عاملش بازه یعنی کاربر میتونه هر جور دوشت داره تنظیمش کنه.

 - شبکه های اینترنتی یا ADSL هستند یا ISDN - PSDN - PSTN  .

 PSTN  : Public Switched Telephone Network  که معمولا به عنوان Plain Old Telephone System  یا POTS  شناخته میشن که سیستم مخابراتی  آنالوگ و جهانی هست. *

 - PSDN ( Public Switched Data Network )  d  سیستمی است که اساسا برای انتقال اطلاعات به جای صدا استفاده میشود.

  - ISDN ( Integrated Service Digital Network ) p   مربوط به سال 1984 میشه و انتقال اطلاعات در مقایسه با مودم های عادی بسیار سریعتر اتفاق میافته . که با سرعت تا 128 کیلو بایت در ثانیه اتفاق میافته . *

  -  ADSL ( Asymmetrical  Digital subcriber Line ) d  انتقال پر سرعت اطلاعات بر بستر شبکه های مخابراتی که نیازی به شماره گیری هم ندارد .

   - Modem   = Modulator Demodulator

   - دیجیتال یا صفره یا یکه ولی آنالوگ میتونه کسری بر ثانیه هم باشه .

  - Baud Rate  سرعت ارسال و دریافت اطلاعات توسط مودم .

   -  Shareware  نرم افزار هایی که حالت trial  سی روزه دارن  .

 

آشنایی با حوزه های آوا شناسی و واج شناسی 3

 اصل مطلب :

 -   حجم دهان  ( فاصله زبان از کام ) ،‌بخش فعال ( جلوی زبان با لثه -کام و کام تماس داره و عقب زبان با نرم کام و ملاز قسمت میانی هم مرز میان پیشین و پسین تماس داره ) و شکل لبها ( یا گسترده هست یا گرد ) .

 کتاب :

 هم خوان سه جور توصیف میشوند : الف ) جایگاه تولید ( Place of Articulation )  ، شیوه تولید ( Manner of Articulation ) ، واکداری / بی واکداری ( Voiced / voicelessness ) : تارآوا لرزش داره یا نه . 

 جایگاه هایی که تولید میشه به تربیت چاکنایی ( Glottal )  ؛‌ ملازی ( Uvular ) ، کامی ( Palatal ) ،‌ لثوی - کامی ( Alveo- palatal ) ،‌لثوی ( Alveolar ) ،‌ دندانی ( dental ) ، لب و دندانی ( Labio -dental ) و دولبی ( Bilabial ) خواهند بود.

 انواع شیوه های تولید : انسدادی (stop ) ،‌ سایشی ( fricative ) ، انسدادی - سایشی ( affricate ) ، لرزشی  ( Trill ) ،‌ خیشومی ( nasal ) و روان ( liquid ) .

 - دو واژه ای که تعداد واجهایشان یکسان باشد و فقط در یک واج ،‌آن هم در جایگاهی مشابه تفاوت داشته باشند ،‌ جفت کمینه ( Minimal pair ) میگن. مثل مرد / سرد . ولی سمن / ثمن  حساب نمیشن چون در لایه واجی تفاوتی ندارن  و هر دو /saman / .

 - مجموعه طبیعی ( natural class ) برای اشاره به آواهایی مورد استفاده قرار میگیرد که در یک یا چند مشخصه مشترک اند.  مثلا بعضی اواها هر دو پیشین و گسترده و یا سایشی هستند . 

مجموعه ها میتونن "‌ همخوان های انسدادی ، بی واک " باشن یا " همخوان های لثوی ، واکدار "  باشن. 

ش ŝ : همخوانی است، لثوی ، سایشی، بیواک ، برای مثال :  شغال ,
ز ، ذ ، ظ ض z : همخوانی است، لثوی ، سایشی ، واکدار : برای مثال : جو

 (صرفا در جهت اطلاع :

صامتها (بی صدا ها ) در زبان تالشی ( تاسکو) به شرح زیر می باشد:

 ب b : همخوانی است دولبی ، انفجاری (انسدادی ) ، واکدار ؛ برای مثال : ابرو abru : ،   در : bar

پ p : همخوانی است دولبی ، انفجاری (انسدادی ) ، بی واک ؛ برای مثال : پس فردا : raŝpa

ت t : همخوانی است  دندانی ، انفجاری (انسدادی ) ، بیواک ؛ برای مثال :  داغ : tat

د d : همخوانی است دندانی ، انفجاری (انسدادی ) ، واکدار ؛ برای مثال : درخت : dar

کk  : همخوانی است انفجاری (انسدادی ) ، بیواک ؛ برای مثال : مرغ karg :

گ g ؛ همخوانی است نرمکانی ، انفجاری ، واکدار ؛ برای مثال : ییلاق : girya

ف f : همخوانی است لب و دندانی ، سایشی ، بیواک ؛ برای مثال :  کوتاه قد fūtar

وv : همخوانی است لب و دندانی ، سایشی ، واکدار ؛ برای مثال : برف : var

س ،ص ، ث s : همخوانی است، لثوی ، سایشی ، بیواک ؛ برای مثال :  سیب sif

ش ŝ : همخوانی است، لثوی ، سایشی، بیواک ، برای مثال :  شغال :  alŝ

ز ، ذ ، ظ ض z : همخوانی است، لثوی ، سایشی ، واکدار : برای مثال : جو : až

خ x : همخوانی است، ملازی ، سایشی ، بیواک، برای مثال :   میخ : mex

ه ، ح h: همخوانی است، سایشی ، بیواک ، برای مثال :   حیوان hayvun :

چ č: همخوانی است، لثوی، سایشی ، بیواک ، کامی :  برای مثال :   بخاری : pič

ج j : همخوانی است، لثوی ، سایشی، واکدار ،  انسدادی : برای مثال :   وجب vija

م m : همخوانی است دولبی، خیشومی ، واکدار:  برای مثال :   ما ama

ن n : همخوانی است دولبی، خیشومی ، واکدار:  برای مثال :   نان : nun

ق / غ γ : همخوانی است، ملازی، انفجاری (انسدادی ) ، واکدار : برای مثال : قیمت :  imatγ

دوم : واک ها ( مصوتها )

در زبان تالشی تاسکو هشت مصوت وجود دارد . از این تعداد شش مصوت ( o . i . e . u . a . ə) مصوتهای کوتاه و دو مصوت (ū – ā ) مصوت های بلند یا کشیده می باشند . مصوت  əدر تالشی مصوت غیر استوار بوده و از نظر تاریخی بجای مصوتهای کوتاه (i . u . a) بکار می رود .

یک مصوت مرکب یعنی مصوت ay در جند لغت در زبان تالشی دیده می شود : ayvun ایوان .)

 - در دنیای آواها واکه مرکب ( Diphthong ) هم وجود داره مثل [ ey ]  در واژه " کی " ( چه زمانی ).

آشنایی با حوزه های آوا شناسی و واج شناسی 2

  اصل مطلب :

  تفاوت واکه ها و هم  خوان ها در اینه که واکه ها هیچ وقت اول به کار نمیرن , ضمن اینکه شیوه تولید آنها با هم نیز متفاوت هست .

 - قسمت هایی که به جریان هوا نیاز دارند : ساز و کار تنفسی که بش میگن بازدمی , ساز وکار چاکنایی که  هم برون سو ( فورانی ) و هم درون سو ( مکیده ) هست , نرمکامی که درون سو هست .

  - وقتی هوا از حنجره رد میشه چهار حالت میتونه داشته باشه : تارآواها از هم دور بشن : [  s ] - [ k ] - [ t ]  . نزدیک میشن و لرزش ایجاد میشه : [ s ] , [ k ] , [ t ] , [ p ] , [f ]  و هم چنین  جند تای دیگه لرزش ندارن بشون میگن بی واک ( Voiceless ) و آواهای [ z] , [ g ] , [ d ] , [ b ] , [ v ]  و چند همخوان دیگه بعلاوه همه واکها واکدار ( Voiced ) هستند . یا چسبیده به هم باشن : فقط هم خوان بی واک [ ?] تولید میشه . نیم بسته باشه : که فقط همخوان بی واک [ h ] تولید میشه .

  کتاب :

  طبقه هم خوان ها ( Consonnants ) و طبقه واکه ها ( Vowels ) .

  - اندام هایی که در گیر میشن : ششها ( Lungs ) , نای (Windpipe ) , حنجره ( Larynx ) , چاکنای ( Glottis ) , تارآواها ( Vocal Cords ) , حفره حلق ( Pharynx ) , خیشوم ( Nasal Cavity ) , حفره دهان , ملاز یا زبان کوچک ( Uvula ) , نرمکام ( Velum ) ,  کام ( Palate ) , زبان , دندانها ,  لثه ( Alveolar ) و لبها در تولید آوا ها نقش دارند .

 - مسیر پیوسته ای که آواها در جایگاه های مختلف آن تولید میشوند یا اینکه برخی ویژ گیها به آنها افزوده میشود , مجرای گفتاری نامیده میشود .

 - فاصله بین تارآوا ها چاکنای گفته میشه . 

 - لرزش تارآوا ها هنگام تولید برخی آواها واک ( Voice ) نامیده میشه . 

 - انقباض ماهیچه ها و تولید برخی آواهای زبان عربی باعث حلقومی شدن میشه که افزوده شدن این خصوصیت به آواها نشانه زیر وزبری ( diacritic ) رو نشون میده . مثل [ t ^s ] یا [ d ^s ] که "طا " و "ظا " عربی رو نشون میده ولی تو زبان فارسی این حلقومی شدن چندان نقشی نداره .

  - حفره دهان پرکاربرد ترین بخش مجرای گفتاری در تولید آواهاست .