چگونگی نوشتن مقاله؟

چگونگی نوشتن مقاله؟

• نویسنده : رسول صباغی
• تاریخ : ٤:٠٦ ‎ب.ظ - ۱۳٩۱/٧/٢۱
• نظرات : (0)

در قرن هجدهم مقاله نویسی رونق بیشتری گرفت و مقاله نویسان برجسته یی ظهور کردند که درباره ی موضوعات زیبایی شناسی ، فلسفه ، ادبیات و تاریخ مقاله می نوشتند .  

درآمد

 نوشتاری کوتاه از 1 تا 30 صفحه یا فصلی از کتاب است که نویسنده در آن دیدگاه ، یافته ها و تجربه های ذهنی خود را درباره ی یک موضوع به بحث می گذارد . در تعریف مقاله گفته اند :" مقاله نوشتاری توضیحی است که یک بخش از روزنامه یا مجله به شمار می رود . در قدیم این نوع نوشتار را در شمار قالب های ادبی به حساب می آوردند و در فرهنگ نامه های ادبی آن را یکی از انواع ادبی شمرده اند . " ( فرهنگ اصطلاحات ادبی ، کادن )

مقاله در معنای عام با قرار داد و پایان نامه فرق دارد از آن جهت که دعوی نظام مندی و تفسیر کامل موضوع را ندارد و بیشتر خوانندگان عام را مخاطب قرار می دهد تا متخصصان اهل فن را . به طور سنتی هر چیزی  می تواند مقاله باشد ، مانند رویدادهای واقعی ، مسائل زندگی بشر ، علم اخلاق ، دین و مذهب .

در قرن هجدهم مقاله نویسی رونق بیشتری گرفت و مقاله نویسان برجسته یی ظهور کردند که درباره ی موضوعات زیبایی شناسی ، فلسفه ، ادبیات و تاریخ مقاله می نوشتند .نگارش مقاله های غیر رسمی مفرح و خودمانی از اواخر قرن بیست رو به افول گذاشت و همزمان نگارش مقاله های  نظری ، انتقادی ، ادبی و فکری به ویژه دانشگاهی رواج یافت.

مقاله در زبان و ادب فارسی :  

در زبان فارسی مقاله به شکل امروزی از عصر مشروطه با ظهور مطبوعات و روزنامه نگاری پدیدار شد . دهخدا که خود از روزنامه نگاران عصر مشروطه بود در ذیل کلمه ی مقاله نوشته است : " نوشتار کوتاه که برای روزنامه نویسند . "  در قدیم مقاله به فصلی از کتاب یا آغاز کتاب اطلاق می شده است . هم چنین اصطلاح مقالات برای کتاب هایی به کار می رفت که در آن گفتار کوتاه بزرگان گردآوری می شد هم چون مقالات شمس تبریزی ، مقالات مولانا .

می توان گفت مقاله نویسی همانند دیگر گونه های نوشتاری با رشد تمدن دچار دگرگونی و تحول  شده است . امروزه مقاله های دانشگاهی تقریبا در همه ی شاخه های علمی یگانه مرجع اصیل دانش و آگاهی به شمار می روند .

انواع مقاله :

به طور عموم مقاله بر اساس موضوع ، هدف و روش به انواع گوناگون تقسیم می شود

الف) از لحاظ موضوع : مقاله های تاریخی ، فلسفی ، ادبی ، انتقادی ، اجتماعی ، سیاسی

ب ) از لحاظ هدف : مقاله های آموزشی ، ترویجی ، توصیفی ، توضیحی ،تفسیری ، روایی ، اقناعی

اما در تقسیم بندی دیگر مقاله را به دو نوع رسمی و غیر رسمی تقسیم می کنند :

مقاله های رسمی که غیر شخصی است .  در واقع نویسنده به عنوان یک منبع معتبر یا دارنده ی آگاهی ، موضوعی را به شیوه ی منظم شرح و تفسیر می کند ، مقاله های رسمی را در مجله های دانشگاهی و نشریه هایی که برای مخاطبان متفکر منتشر می شوند می توان یافت .

مقاله های غیر رسمی لحنی خودمانی یا شخصی دارد و محصول تفکر شخصی مبتنی بر دانش عمومی و دریافت های شخصی نویسنده است . در این نوع نوشته ها نویسنده به امور روزمره  به شیوه یی غیر تخصصی می پردازد .

تدوین  مقاله پژوهشی :

مقاله ی علمی ، ساختاری برهانی و استدلالی دارد و حاصل پژوهش نوین است  که محقق به آن همت گمارده است . یک مقاله ی علمی پژوهشی باید دارای  بخش های مشخصی از این قرار باشد :

مقدمه و هدف ، روش ، بحث ، نتایج و پیشنهادها

راز موفقیت یک مقاله علمی ، پژوهشی انسجام و چهار چوب منطقی است برای این مهم انجام مراحل زیر ضروری است .

1– انتخاب مسأله تحقیق :

اولین قدم برای پژوهش یافتن مسأله است . این امر هدف تحقیق است .نویسنده یی می تواند در یک زمینه علمی به مسأله ی تازه یی دست یابد که بر موضوع پژوهش اشراف داشته باشد  ذهن خالی از  اطلاعات قادر به کشف سئوال نیست .

این نکته قابل تامل است که موضوع مورد تحقیق باید برای محقق خوب و جالب باشد تا بتواند علاقه خوانندگان را جلب کند . علاوه بر این که با موضوع مورد بحث آشنا باشد تا بتواند از عهده ی آن به خوبی برآید . ضمن این که موضوع در مقاله باید دارای حد و حدود باشد تا نویسنده بتواند با دقت و ژرف اندیشی در فرصت زمانی مناسب از عهده نوشتن آن برآید . در یک مقاله کوتاه نمی توان  به  موضوعات گسترده و وسیع پرداخت .

موضوع در مقاله باید دارای حد و حدود باشد تا نویسنده بتواند با دقت و ژرف اندیشی در فرصت زمانی مناسب از عهده نوشتن آن برآید . در یک مقاله کوتاه نمی توان به موضوعات گسترده و وسیع پرداخت .

2 – جست و جوی منابع : 

مهمترین و جدی ترین امر در پژوهش دانشگاهی مرجع شناسی و شیوه ی دسترسی به منابع است .پژوهشگر برای تنظیم کردن سئوالهای تحقیق باید در منابع و اسناد بازنگری نماید تا دریابد که آیا کسی به پرسشهای او پاسخ داده یا نه ؟ و یا پژوهش  وی تکراری نیست ؟

تعریف دقیق پرسش ها در مراحل آغازین  نشان دهنده ی تبحر محقق در شناخت منابع و محتوا می باشد . شناخت منابع و مراجع به تعیین و تدوین روش تحقیق کمک می کند .

3 – انتخاب روش تحقیق :

 یافتن روش تحقیق ، شیوه هایی است که می توان با آن مسأله را بررسی و تحلیل کرد و به یاری روش شناسی ، بهترین و مناسب ترین روش های نظری و عملی موجود را برای پژوهش برگزید . به طور کلی مراحل تحقیق بر اساس روش به این ترتیب است :

الف – نظام مند نمودن مفاهیم بر اساس نظریه

ب – عملیاتی نمودن مفاهیم و فرضیه ها

ج – تعیین قلمرو تحقیق

د – شیوه ی اجرا و نمونه گیری

و – گردآوری داده ها از قلمرو تحقیق

ه – طبقه بندی و تحلیل و تفسیر و آزمون فرضیه ها  و ارزیابی نتایج

 

4 – تهیه طرح و فرضیه :

 از نکات کلیدی و مهم در پژوهش طرح یک کانون اصلی و استوار  برای تحقیق است که محقق بر اساس آن تمام فعالیت ها و ذهنیت های خود را متمرکز می کند

5 – یادداشت برداری :

هدف از یادداشت برداری کمک به حافظه و اطمینان از درستی مطالب و پیشگیری از سرقت و انتحال علمی است . سازماندهی مقاله از نخستین مرحله ی یادداشت برداری شروع می شود . ابتدا باید موضوع را تجزیه نمود و عنوان های اصلی و فرعی و زیر شاخه  های موضوع را مشخص کرد . یادداشت برداری تابع طرح کلی و عنوان بندی موضوع است چرا که طرح منطقی نوشتار در نهایت از نحوه ی تنظیم و سازماندهی همین یادداشت ها بیرون می آید .

6 -  تنظیم و طبقه بندی یادداشت ها

بعد از از این که یادداشت برداری به پایان رسید باید برگه ها را دسته بندی و منظم نمود :

الف – موضوع اصلی  ، عنوان مقاله یا تحقیق است

ب  - موضوعات فرعی  ، عنوان بخش های مقاله است .

ج  -  برگه ها را بر اساس عنوان های فرعی دسته بندی کنید .

د - موضوعات اصلی را طبق یک طرح منطقی مرتب نمایید

و – اکنون با دسته بندی برگه ها در واقع دادهای مقاله خود را چیدمان کرده اید.

7 – تنظیم ساختار مقاله :

برای نوشتن مقاله یا کتاب  ترسیم یک نقشه  یا طرح کلی  الزامی است . این طرح به روند پژوهش و ساختار نوشتار نظم می بخشد . در واقع در ثبت سر فصل ها و تنظیم تصمیم هایی  است که به ذهن پژوهشگر می رسد و ساختار کلی مقاله را ترسیم می کند . به عبارت دیگر طرح عبارت از فهرستی منظم و شماره گذاری شده از تصمیم ها ، اندیشه ها ، دیدگاهها و محتوای نوشتار است .این امر در پیشبرد بهتر و راحت تر پژوهش به شما کمک می کند و هم چنین شما را وادار می سازد که تابع موضوع باشید و به هدف خود پای بند بمانید .

8 – روش های تنظیم مقاله

برای تفکیک و شماره گذاری دقیق بخش های اصلی و فرعی طرح از دو شیوه ی عددی و حرفی – عددی استفاده می کنند

نتیجه گیری :

 در نهایت  می توان گفت مقاله  به سبک امروزی آن ( علمی و پژوهشی ) گزارشی از یافته های تازه است که از چندین بخش تشکیل شده و دارای موضوعی محدود و معین است .  این نوع مقاله ها مخاطبان خاص خود را دارد و در آن به موضوعی معین در زمینه رشته  یی خاص می پردازد .

اکرم نعمت اللهی

بخش ادبیات تبیان

---

 

منابع :

کادن ،  فرهنگ اصطلاحات ادبی ، ترجمه کاظم فیروزمند

 فتوحی ، محمود ، (1385 ) ، آیین نگارش مقاله ی علمی و پژوهشی ، تهران : سخن

سمیعی گیلانی ، احمد ،(1385) ، آیین نگارش و ویرایش ، تهران:  سمت

دسته بندی : چگونگی نوشتن مقاله