پیش زمینه - ساخت زبان فارسی

 اصل مطلب :

   - لباس سیاه نشانه عزاداری هست و واژه ها نشانه های زبان هستن .

   - وقتی میگیم "فنجان " خود فنجان برامون فنجان تداعی میشه , که بش میگن دلالت ( signification ) .

    - فنجان چای وقتی کنار هم قرار میگیرن هم نشین هم میشن و وقتی به جای "چای " ، "قهوه " می ذاریم میشه "فنجان قهوه " و تنوع معنایی ایجاد میشه . ولی نمیتونیم بگیم " فنجان ساعت" چون از نظر معنایی درست نیست گر جه از نظر دستوری مشکلی نداره و هر دو اسم هستند.

   - ویلیام جونز ( William Jones ) به  زبان سنسکریت ( Sanakrit ) تحقیق کرد و فهمید مه زبان ها از یک ریشه هندی و اروپایی اولیه   ( Proto Indo European Lnaguage ) به وجود آمدن . 

   - ایران در دوره ساسانی با مبانی هندی آشنا شد اما تحت تاثیر دستور نویسی عربی قرار گرفت.

  - دستور های سنتی زبان یا تجویزی ( Prescriptive  ) اند مثل امروز که خودمون تو مکالمه هامون جای فعل و فاعل رو عوض میکنیم . یا تقلیدی اند مثل ما که اول رفتیم طرف عرب بعد از عرب فاصله گرفتیم و رفتیم طرف غرب. و یا تغییر ناپذیر که این نقطه ضعف این دستور زبانی هست چون زبان در طول زمان تغییر میکنه .  و یا نوشتاری هست در حالی که بعضی اوقات گفتاری مهم تر  نوشتاری میشه . و یا بین درست ونادرست مرز قطعی مشخص میکنه در حالی که هر دو جمله 1) پرتقالو پوستشو بکن و 2 ) پوست پرتقالو بکن هر دو درست هستند و نمیشه گفت یکی غلط و اون یکی درسته . 

  -دستور های زبانی قرار دادی بودن (   Conventional ) دلالت نشانه های زبانی را نادیده میگیرند. مثلا یه فارسی میدونه معنی "صبحانه " یعنی چی ولی یه انگلیسی نمیدونه . پس هر زبان قرارداد مخصوص به خودشو داره .

 - زبان شناسان میگن زبان رو باید در یک بازه زمانی خاص و با در نظر گرفتن اتفاقاتی که اون موقع افتاده در نظر گرفت .

  کتاب:  توانایی فطری انسان در تولید جمله های جدید بر مبنای واژه ها و قواعد موجود زایایی (Generativity ) نام دارد.

 -زبان نظامی از نشانه ها (signs )  است که برای برقراری ارتباط میان انسان ها در جامعه زبانی به کار میرود.

 -زبان شناسان صورت نشانه ی زبانی را  دال ( Signifier )  و معنی نشانه ی زبانی را مدلول (Signified )  مینامند.

 -زبان به مثابه یک نظام (System )  به این مسئله اشاره دارد که اجزای سازنده ی آن در مجموعه ای سامان یافته  در کنار هم واقع اند و نقش  هر جزء  نسبت به دیگر اجزا معین است و سازو کار زبان در نتیجه ی بر هم کنش این اجزا تحقق مییابد . بنابراین, زبان یک مجموعه منظم و سامان یافته است.

-نظام زبان متشکل از چند زیر نظام ( Sub-system ) است  که هرکدام اجزا و قواعد خود را دارند و به قرار زیرند : الف ) نظام واجی ,  ب) نظام صرفی ,  پ ) نظام نحوی ,  ت) نظام معنایی و کاربردی.  این نظام ها منفک با هم عمل نمیکنند و پیوسته با هم درارتباطند و بر هم تاثیر میگذراند.

- نشانه های زبانی پیوسته در دو فرایند متمایز شرکت دارند : یکی همنشینی ( Syntagmatic relation )  و دیگری جانشینی ( Paradygmatic relation ) . هم کنار هم هستن تا ساخت زبانی بزرگتری به وجود بیارن و از طرفی جای همدیگر جانشین میشوند تا تنوعات معنایی در این ساختها پدید آیند .

 - دو نگرش غالی در دستور زبان فارسی : نگرش سنتی و نگرش زبان شناختی .

  غرب از یونان گرفتن با کتاب "فن دستور " نوشته دیونیسوس تراکس (Dionysus Thrax) قرن اول . 

  - معروفترین کتاب دستور در هند باستان هشت کتاب ( Astadhyayi ) است که در قرن 6 برای زبان سنسکریت گفتاری نوشته شد و نویسنده آن پانینی  ( Panini ) نام داشت.

  - به لحاظ سنتی دستور نویسی در ایران بسیار تحت تاثیر سنت دستور نویسی عربی بوده است . از کتاب های دستورن وشته شده به زبان عربی : الکتاب نوشته سیبویه ( قرن 2) ، کتاب الاصول نوشته ابن السراج ( قرن 4 ) ، و الخصائص  نوشته ابن جنی ( قرن 3 ) .

  - دستور نویسی در زبان فارسی با انتشار کتاب های " دستور سخن " (1289 ه.ق ) و دبستان سخن (1308 ه.ق ) نوشته میرزا حبیب اصفهانی ، باسلوب السنه مغرب زمین (1326) نوشته میرزا عبدالعظیم خان قریب ، "دستور پنج استاد (1350 ) نوشته قریب ، بهار ، فروزانفر ، همایی و یاسمی است.

  - در دستورهای سنتی گاهی میان نگرش هم زمانی ( Synchronic)  و نگرش تاریخی یا در زمانی ( Diachronic ) نسبت به مطالعه زبان تمایزی گذاشته نمیشود. . مطالعه همزمانی  مطالعه ای است که در آن ، زبان در مقطع مشخصی از زمان بدون در نظر گرفتن تحولاتش بررسی کرد . در مطالعه در زمانی  یا تاریخی میگه زبان براساس  تحولات اون دوره زمانی بررسی شود.