- نویسنده : رسول صباغی
- تاریخ : ۱٢:٢٧ ق.ظ - ۱۳٩۱/٧/٢۳
- نظرات : (0)
ترجمه«متن»است جستاری درباره ابعاد پژوهشی ترجمه
*روح اللّه چاوشی
این مقاله در 4 بخش به بیان مطالبی در باب مسائل بنیادین دانش ترجمه می‌پردازد؛بخش اول به تعریف فرایند ترجمه اختصاص دارد،بخش دوم انواع ترجمه را با ارائه مبنایی علمی گزارش می‌کند،در بخش سوم نکاتی در باب آسیب‌شناسی ترجمه مطرح خواهد شد و بخش چهارم نیز به بحث کاربرد ترجمه اختصاص دارد.دانش«ترجمه پژوهی» در میان پژوهشگران ما چندان مورد توجه نیست و این در حالی است که برای ارزیابی ترجمه‌ها و نقد علمی آنها و در نهایت به دست آوردن ترجمه‌هایی مفید و راه بهره‌مندی از آنها به چنین دانشی نیاز مبرم داریم.سر فصل‌هایی که در این نوشتار مختصر مورد توجه قرار گرفته‌اند،هریک می‌تواند به عنوان حلقه‌ای از یک ساختار علمی برای نقد و پژوهش در باب ترجمه دانسته شود.
*درآمد
1-فرهنگ‌نویسان 2 معنا برای واژه«ترجمه» بر شمرده‌اند؛نخست تبدیل متنی از زبانی به زبان دیگر که گاه فارسی‌زبانان واژه«برگردان» را جایگزین آن می‌کنند و دیگری گزارش احوال زندگانی اشخاص.شاید بتوان وجه تشابه این دو معنی را در فرایند«گزارشگری»یافت که هر 2 معنی بر آن مرتبطند.اما صرف نظر از اینکه می‌توان وجوه تشابهی میان این دو معنا یافت یا خیر،باید گفت آنچه در این نوشتار مورد بررسی قرار خواهد گرفت،معنای نخست ترجمه یا به عبارتی«برگردان اثر انسانی از زبانی به زبان دیگر»است.
2-اثر انسانی به وسیله نشانه‌ها ظاهر می‌شود. زمانی که نشانه‌ها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و با نظم خاصی معنادار می‌شوند،«متن»شکل می‌گیرد.اگر انسانی بخواهد با انسانی دیگر در بستر متن او ارتباط برقرار کند،ناگزیر از درک نشانه‌های وی و نظم حاکم میان آنها(زبان) است؛چرا که آنچه هویت هر زبان را تشکیل می‌دهد،کیفیت و کمیت نشانه‌ها و قواعد حاکم بر آنهاست.اما گستردگی انسان‌ها در زمان‌ها، مکان‌ها و فرهنگ‌های متفاوت،مانع به کار بستن زبانی واحد است.بدین ترتیب هر زمان،مکان و فرهنگی زبان خاص خود را پرورده و به کار گرفته است.وظیفه خطیر ایجاد ارتباط میان انسان‌هایی که زبان یکدیگر را درک نمی‌کنند،همواره بر عهده مترجمان بوده است.
3-اگر زبان را مجموعه‌ای از نشانه‌های مضبوط و نظم حاکم میان آنها-با قید معنادار بودن- بدانیم،اثر انسانی(متن)را در معنای وسیعی مورد ملاحظه قرار داده‌ایم.بدین ترتیب هر نوع اثر انسانی-اعم از آثار مکتوب،نقاشی،فیلم و...- در این معنا از متن مندرج است.در صورتی که مراد ما از ترجمه نیز تبدیل و جایگزینی نشانه‌ها و نظم حاکم میان آنها از زبانی به زبان دیگر باشد،در نگاهی کلان بحث ما در برگیرنده همه انواع متن است.اما از آن روی که معنای خاصی از زبان-که در تکلم و نگارش از آن بهره می‌گیریم-همواره نگاه ویژه‌ای را از سوی جست‌وجوگران به خود جلب کرده است و از دیگر سو بیشترین مصادیق ترجمه در بستر زبان بدین معنای خاص شکل گرفته است،ما در ادامه بحث،صرفا این زبان را مورد کندوکاو قرار می‌دهیم.
*فرایند ترجمه
به طور کلی نشانه‌های زبانی را می‌توان به 2 قسم طبقه‌بندی کرد:1-آن دسته که از استقلال معنایی برخوردارند؛2-دسته‌ای که از استقلال معنایی برخوردار نیستند.نشانه‌های گروه دوم برای شکل‌گیری گروه اول به کار می‌روند و به تعبیری در پای آنها قربانی می‌شوند. نشانه‌هایی از قبیل حروف الفبا،حروف اضافه، پیشوندها،پسوندها و...را می‌توان از این زمره دانست.اما نشانه‌های گروه اول گاه معنای تصوری (مفهومی)و گاه معنای تصدیقی(گزاره‌ای)دارند؛ هریک از این دو قسم نیز می‌توانند بسیط یا مرکب باشند(البته بسیط و مرکب بودن در این موارد نسبی است).برای نمونه می‌توان مفاهیم و گزاره‌های زیر را با هم مقایسه کرد:
الف-حسن،آب،غرق شدن،کودک چهار ساله لال،امواج طاغی ساحل مدیترانه،خفگی بر اثر غرق شدن.
ب-حسن در آب غرق شد.کودک 4 ساله لال بر اثر غرق شدن در امواج طاغی ساحل مدیترانه خفه شد.همان طور که ملاحظه شد، نشانه‌های تصوری در مقایسه با نشانه‌هایی که استقلال معنایی ندارند،مرکب بوده اما نسبت به نشانه‌های تصدیقی بسیط هستند.این شرایط
http://www.noormags.com/View/GetFile.ashx?ArticleId=568232&Type=HTM&LID=1
دسته بندی : مقالات فارسی درباره ترجمه
